rozdzial 14

Podmiot prawa (ktoś kto ma podmiotowość prawną)

osoba lub odpowiednio zorganizowana grupa osób która może być nosicielem różnego rodzaju praw (swoich praw) i obowiązków. Współcześnie, podmiotem praw i obowiązków jest każdy człowiek.

podmioty prawa jeśli chodzi o: 1) prawo międzynarodowe publiczne

państwa i organizacje międzynarodowe

2) prawo konstytucyjne

obywatele (coraz częściej także każdy człowiek, przebywający na terytorium państwa, czyli cudzoziemiec) i organy państwa

3) prawo cywilne

osoby fizyczne (pojęcie to odnosi się do człowieka jako uczestnika stosunków cywilnoprawnych) i osoby prawne

Zdolność prawna

atrybut osoby fizycznej; rozumie się przez nią zdolność do tego, by być nosicielem praw i obowiązków, a więc możliwość posiadania praw i obowiązków. Zdolność prawną ma każdy człowiek (istota żywa) od chwili urodzenia, wygasa ona w chwilą śmierci

Pełna zdolność do czynności prawnych

Mają ją osoby które ukończyły 18 lat i nie są ubezwłasnowolnione - mogą dokonywać wszelkich dopuszczalnych przez prawo czynności prawnych.

Ograniczona zdolność do czynności prawnych

Mają osoby w wieku od 13 do 18 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo. Mogą dokonywać samodzielnie tylko niektórych czynności prawnych jedynie za zgodą przedstaw. ustaw.

osoby nie mające zdolności do czynności prawnych

Osoby które nie ukończyły 13 lat i są ubezwłasnowolnione całkowicie.

osoby prawne

Są to jednostki organizacyjne konstruowane przez normy prawne na wzór osób fizycznych i wyposażone przez te normy w zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.

Trzy sposoby powstawania osób prawnych

erekcyjny, koncesyjny, rejestracyjny

tryb erekcyjny

Osoba prawna powstaje w ten sposób gdy jest powoływana aktem władzy państwowej (np. ustawą) który to akt kreuje daną osobę prawną.

tryb koncesyjny

Osoba prawna powstaje z inicjatywy jej założycieli, wszakże pod warunkiem, że uzyska zezwolenie organu państwa.

tryb rejestracyjny

jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisanianjej do rejestru osób prawnych prowadzonego przez organ państwa (np. sąd). nie ma charakteru uznaniowego

3. Brak zdolności do czynności prawnych (cd)

[mogą zawierać umowy w drobnych sprawach życia codziennego – kupno gazety, mleka; umowy te są ważne z chwilą wykonania jeśli nie prowadzą do rażącego pokrzywdzenia osoby nie mającej zdolności do czynności prawnych]

Osoby prawne typu korporacyjnego

osoby prawne, które powstają w wyniku zorganizowania się ludzi zmierzających do osiągania określonych celów

Osoby prawne typu fundacyjnego

osoby prawne zakładane przez założyciela, który wyposaża osobę prawną w jej pierwotny majątek, określa jej cele i strukturę organizacyjną oraz sposób działania.

Sposoby powstania osób prawnych

Sposoby powstania osób prawnych

1. Tryb erekcyjny

osoba prawna jest powoływana aktem władzy państwowej (np. ustawą), który to akt kreuje daną osobę prawną. Z inicjatywą utworzenia osoby prawnej występuje władza państwowa. Tak powołuje się np. uniwersytety w Polsce.

2. Tryb koncesyjny

osoba prawna powstaje z inicjatywy założycieli pod warunkiem, że uzyska zezwolenie organu państwa. Tak powstają np. zakłady ubezpieczeń społecznych w Polsce.

3. Tryb rejestracyjny

w tym trybie jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania jej do rejestru osób prawnych prowadzonego przez organ państwa, przy czym decyzja o wpisie do rejestru nie ma charakteru uznaniowego

3. Tryb rejestracyjny (cd)

ale zależy od tego, czy dana jednostka spełnia warunki przewidziane w przepisach prawnych – jeżeli je spełnia, wpis musi nastąpić. Tak powstają w Polsce np. spółki handlowe, spółdzielnie, partie polityczne.

Likwidacja osoby prawnej

1. Następstwo decyzji kompetentnego organu osoby prawnej (z jej inicjatywy)

Likwidacja osoby prawnej

2. Decyzja kompetentnego organu państwa, który cofa zgodę na dalszą działalność osoby prawnej

Likwidacja osoby prawnej

3. Ogłoszenie upadłości (np. przedsiębiorstwa państwowego)