wrzesień pojęcia

alegoria

motyw, postać lub fabuła mające poza znaczeniem dosłownym stały umowny sens przenośny

antropocentryzm

pogląd według, którego człowiek jest ośrodkiem i celem świata, wszystko co występuje w przyrodzie jest z względu na niego, interpretacja świata z punktu widzenia doświadczenia ludzkiego

antyk

inaczej starożytność, 1 epoka literacka, obejmuje dorobek bliskiego wschodu oraz basenu morza śródziemnego, zaczął się od czasu wynalezienia pisma 9(IV w. p.n.e.) do upadku cesarstwa rzymskiego- 476r.

archaizm

-wyraz, forma wyrazu, konstrukcja składniowa, które wyszły z użycia

archetyp

wzorce ludzkich zachowań i postaw

ars moriendi

-sztuka umierania, motyw pokazujący jak przygotować się na nadejście śmierci

asceza

wyrzeczenie się wszystkich dóbr materialnych, ziemskich przyjemności

danse macabre

taniec śmierci, motyw przedstawiający śmierć, która prowadzi ludzi z różnych stanów społecznych na śmierć w tanecznym korowodzie, przypomina o równości wobec śmierci,

deeis

Chrystus a po boku Matka Boska oraz jan chrzciciel w pozach modlitewnych, mb i jc są orędownikami grzesznych, pośredniczą między ludźmi a Bogiem,

decorum

stosowność czyli odpowiedniość formy i stylu (języka) dzieła do treści

dualizm

świat jest podzielony na dwie przeciwstawne sfery; sacrum(wieczną, duchową, boską) oraz profanum(doczesną, ludzką, złą)

epikureizm

pogląd filozoficzny zapoczątkowany przez Epikura, zakłada: cel życia=szczęście, carpe diem- chwytaj dzień, ciesz się chwilą, życie szczęśliwe=cnotliwe, pozbawione cierpienia, ludzie nie powinni się bać śmierci.

epos

gatunek literacki, epika, tematem dzieje bohaterów narodowych przedstawione na tle ważnych wydarzeń historycznych.

epos rycerski

gatunek literacki opisujący losy legendarnych rycerzy na tle ważnych wydarzeń, rycerz jako wzorzec osobowy; odważny, dobry, waleczny, oddany, patriota,

fatum

zły los, przeznaczenie, nie można mu się sprzeciwić, nieunikniony

katharsis

widz poprzez śledzenie rozgrywającej się akcji oraz odczucie trwogi i litości miał doznać oczyszczenia z tych emocji

legenda

opowieść dotycząca postaci historycznej lub wydarzeń historycznych nasycona motywami fantastycznymi

mimesis

dzieło obrazuje rzeczywistość, przedstawia prawdopodobnego bohatera, z którym odbiorca może się utożsamić

mit

opowieść o bogach, herosach, legendarnych bohaterach i nadnaturalnych wydarzeniach, próba wyjaśnienia odwiecznych zagadnień bytu, świata, dobra-zła, przeznaczenia człowieka

przypowieść

-alegoryczne opowiadanie o treści moralnej i dydaktycznej lub religijnej

sceptycyzm

-pogląd który podważa pełną wiarygodność ludzkiego poznania, stworzony przez Pyrrona z Elidy

scholastyka

chrześcijańska szkoła myślenia, zakłada możliwość rozumowego objaśniania prawd wiary z góry uważanych za słuszne i niepodważalne

stoicyzm

zenon z kition, najwyższe dobro= cnota, należy zachować stoicki spokój czyli dystans wobec dobra i zła, człowiek powinien kierować się rozumem a nie emocjami,

teocentryzm

Bóg= najwyższa wartość, centrym zainteresowania, kierowano do niego wszystkie myśli i działania

topos

obrazy i motywy utrwalone w późniejszej kulturze

tragedia

utwór dramatyczny, która ukazuje losy wybitnych postaci obciążonych fatum, zmuszonych do dokonania wyboru między równorzędnymi racjami- konflikt tragiczny, działania zawsze kończą się niepowodzeniem

tragizm

bohater musi podjąć walkę z góry skazaną na klęske.

tren

-utwór liryczny o charakterze żałobnym, sławi zalety i zasługi zmarłego

uniwersalizm średniowieczny

wszędzie tam gdzie docierało chrześcijaństwo, kultura ulegała ujednoliceniu (te same modlitwy, budowle, wzorce)

zasada 3 jedności

jedność czasu, miejsca, akcji. Wydarzenia rozgrywają się w jednym dniu, w tym samym miejscu, koncentrują się wokół 1 wątku

horacjonizm

postawa wobec życia i moralności stworzona przez Horacego, poszukiwanie złotego środka poprzez połączenie epikureizmu i stoicyzmu, czerpanie przyjemności z codzienności

hybris

nieposkromiona pycha, zuchwałość, arogancja, które według starożytnych Greków obrażały Bogów i wywoływały ich zemstę

ironia tragiczna

nieprzezwyciężona sprzeczność naznaczająca los bohatera tragedii którego czyny wbrew jego woli i wiedzy prowadzą nieuchronnie do wypełnienia przeznaczenia

zasada zlotego srodka

Arystoteles, umiar w popadaniu w skrajności i jednostronności