Stanowiska filozoficzne

Idealizm

Pogląd uznający pierwotność idei względem rzeczy. Świat materialny stanowi niedoskonałe odbicie doskonałego świata idei. PRAWDĘ MOŻNA POZNAĆ TYLKO DZIĘKI ROZUMOWI, KTÓRY ZA POŚREDNICTWEM RZECZY MOŻE DOTRZEĆ DO IDEI I W TEN SPOSÓB OSIĄGNĄĆ WIEDZĘ PEWNĄ.

Relatywizm

Stanowisko głoszące, że istnieją tylko jednostkowe byty, a istoty rzeczy są w nich zawarte.

Ateizm (stanowisko wobec problemu Boga)

Pogląd głoszący, że Bóg nie istnieje.

Agnostycyzm (stanowisko wobec problemu Boga)

Postawa, która albo krytykuje możliwości poznania natury Boga, albo też uznaje, że niemożliwe jest udowodnienie, że Bóg istnieje.

Panteizm (stanowisko wobec problemu Boga)

Pogląd zakładający tożsamość Boga i świata

Deizm (stanowisko wobec problemu Boga)

Doktryna negująca koncepcję Boga jako bytu osobowego. Utrzymuje natomiast, że Bóg jest Bytem Najwyższym, twórcą świata i wszystkich praw, które w nim obowiązują. Bóg jednak w prawa te nie ingeruje!

Teizm (stanowisko wobec problemu Boga)

Stanowisko uznające istnienie jednego, osobowego Boga, transcedentnego wobec świata. Bóg jest bytem możliwym do poznania przez człowieka. Aby doń dotrzeć, człowiek musi posłużyć się INTUICJĄ, lub też, jak głosi FIDEIZM, musi uwierzyć w jego istnienie.

Realizm (stanowisko w ramach sporu o uniwersalia)

Zakłada, że pojęciom ogólnym odpowiadają idee, które są realne, istnieją poza rzeczami i od których rzeczy są zależne.

Nominalizm (stanowisko w ramach sporu o uniwersalia)

Głosi, że istnieją tylko rzeczy jednostkowe, a pojęcia ogólne są jedynie wytworami mowy, takimi jak słowa i dźwięki, i nie odpowiadają im realne przedmioty. (Człowiek jako taki nie istnieje)

Konceptualizm (stanowisko w ramach sporu o uniwersalia)

Zakłada, że uniwersalia nie istnieją w rzeczach, a jedynie w ludzkich umysłach jako pojęcia. (Spór: przedmioty realne i przedmioty intencjonalne-pomyślane np. barwa)

Monizm (stanowisko wobec natury bytu)

Świat jest zbudowany z jednolitej substancji. MONIZM MATERIALISTYCZNY (materia jako fundament świata) MONIZM SPIRYTUALISTYCZNY (świat zbudowany z pierwiastka duchowego)

Dualizm (stanowisko wobec natury bytu)

Świat jest zbudowany z dwóch zasadniczych elementów: DUCHOWEGO i MATERIALNEGO.

Hylemorfizm (stanowisko wobec natury bytu)

Odmiana dualizmu. Zakłada, że byt zbudowany jest z MATERII i FORMY.

Pluralizm (stanowisko wobec natury bytu)

Głosi, że w budowie świata wyróżniamy wiele elementów, które mieszając się, kształtują rzeczywistość.

1. Determinizm

Wszystko na świecie ma swoją PRZYCZYNĘ i SKUTEK, nic nie dzieje się przypadkiem.

2. Finalizm

Wszystko w świecie zmierza do z góry określonego celu.

3. Indeterminizm

W świecie przyrodniczym występuje PRZYPADKOWOŚĆ ZDARZEŃ. Jedyna prawidłowość, jaką możemy odkryć, sprowadza się do statystycznego prawdopodobieństwa.