→ Łacina Prawnicza 1 → Börja lära dig

Fråga		Svar
A priori börja lära sig		z założenia, z góry, uprzedzając fakty
Ab ovo börja lära sig		"od jajka, od samego początku, Zygmunt Gloger pisze, że ab ovo u Rzymian pochodzi z ich przysłowia (łac.) ab ovo ad mala („od jajka do jabłek”), czyli „od początku do końca, gdyż Rzymianie wieczerze swoje rozpoczynali od jaj, a kończyli na jabłkach”[1].
Captatio benevolentiae börja lära sig		zjednywanie sobie względów, życzliwości.
Casus belli börja lära sig		powód do wojny
Cedant arma togae! börja lära sig		niech oręż ustąpi przed togą, niech władza wojskowa ustąpi przed cywilną, niech nastanie pokój; cytat z mowy o swoim konsulacie Cycerona.
Cogito, ergo sum börja lära sig		nyślę, więc jestem - Rene Descartes
Communi consensu börja lära sig		za wspólną zgodą
Corpus delicti börja lära sig		przedmiot przestępstwa – dowód rzeczowy świadczący o przestępstwie, ślad lub przedmiot stanowiący podstawę do przedstawienia wniosków dotyczących popełnionego czynu i sprawcy.
Sapienti sat börja lära sig		mądremu wystarczy (pol. mądrej głowie dość dwie słowie)
Finis coronat opus börja lära sig		koniec wieńczy dzieło
Memento mori börja lära sig		pamiętaj o śmierci
O tempora! O mores! börja lära sig		Co za czasy! Co za obyczaje!) – zdanie Cycerona z jego pierwszej mowy przeciw Katylinie. W dosłownym tłumaczeniu: O czasy, o obyczaje!
Per fas et nefas börja lära sig		prawem i bezprawiem, nieprzebierając w środkach, wszelkimi dozwolonymi i niedozwolonymi środkami
Pro publico bono börja lära sig		dla dobra publicznego – określenie oznaczające usługi profesjonalne wykonywane dobrowolnie i bezpłatnie, w interesie publicznym
Qui tacet, consentire videtur börja lära sig		kto milczy, ten zdaje się zezwalać; jedna z zasad prawa kanonicznego.
Quod erat demonstrandum börja lära sig		q.e.d. – skrót od łacińskiego zwrotu Quod erat demonstrandum (co było do udowodnienia). Najpowszechniej stosowanymi polskimi odpowiednikami są skróty c.n.d. („czego należało dowieść”), c.b.d.u. („co było do udowodnienia”), c.b.d.o. („co było do okazania”
Salus rei publicae suprema lex esto börja lära sig		dobro republiki najwyższym prawem
Votum separatum börja lära sig		zdanie odrębne – opinia inna niż głoszona przez większość, opinia nie mieszcząca się w proponowanych rozwiązaniach bądź zbiorach głosów.
Nauki historyczne börja lära sig		science historical
ius börja lära sig		prawo (jako całość)
quo iure börja lära sig		jakim prawem!?
ipso iure börja lära sig		z mocy samego prawa
ubi societas ibi ius börja lära sig		gdzie społeczeństwo, tam prawo
fontes iuris börja lära sig		źródła prawa
fontes iuris oriundi börja lära sig		źródła powstania/pochodzenia prawa
fontes iuris cognoscendi börja lära sig		źródła poznania prawa
ex nihilo börja lära sig		z niczego
mos maiorum börja lära sig		obyczaj przodków
longa consuetudo börja lära sig		długi zwyczaj, ustaloną, jednolicie wykonywaną i trwałą praktykę postępowania w określonej sytuacji - prawo zwyczajowe
summum ius – summa iniuria börja lära sig		summum jus summa injuri-a] (łc.) szczyt prawa to szczyt bezprawia; zbyt szczegółowe (bezwzględne) przestrzeganie prawa staje się przyczyną największej krzywdy.
adiuvandi iuris civilis gratia börja lära sig		pretorskie wyjaśnianie przepisów prawa cywilnego
supplendi iuris civilis gratia börja lära sig		pretorskie uzupełnianie istniejących luk w prawie cywilnym
corrigendi iuris civilis gratia börja lära sig		pretorskie poprawianie przepisów prawa cywilnego
ius publicum – publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat börja lära sig		Prawem publicznym jest prawo, które dotyczy pomyślności państwa
ius privatum – privatum ius – quod ad singulorum utilitatem spectat börja lära sig		Prawem prywatnym jest toprawo, które dotyczy interesów poszczególnych osób.
ius est ars boni et aequi börja lära sig		prawo jest sztuką dobra i słuszności; prawo jest sztuką tego, co dobre isłuszne;
ius civile – ius canonicum – utriusque iuris börja lära sig		oboje praw (cywilne i kanoniczne); (doctor utriusque iuris – doktor obojga praw, tj. rzymskiego i kanonicznego)
ius cogens – ius dispositivum börja lära sig		bezwzglednie obowiązujące
ius dispositivum börja lära sig		przepisy wzglednie obowiązujące
ius particulare börja lära sig		prawo partykularne, oddzielne
ius universale börja lära sig		prawo powszechne, ogólne
ignorantia iuris nocet = ignorantia iuris non exculpat börja lära sig		nieznajomość prawa szkodzi = nieznajomość prawa nie uwalnia, nie tłumaczy
ignorantia facti non nocet börja lära sig		nieznajomość faktu nie szkodzi
glossa marginalis börja lära sig		glosa na marginesie
glossa interlinealis börja lära sig		glosa między wierszami
Franciscus Accursius, wł. Francesco Accorso, Accorso di Bagnolo börja lära sig		(ur. 1182, zm. 1260) – włoski prawnik, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli szkoły glosatorów i średniowiecznych komentatorów Kodeksu Justyniana – Corpus Iuris Civilis.
glossa ordinaria (Accursiusa) börja lära sig		(1228) lub magistralis – Wielka Glosa czy Glossa Accursiana. Zdobyła uznanie także w sądownictwie, czego wyrazem było związane z jego dziełem powiedzenie: "Quidquid non agnoscit Glossa, non agnoscit curia", ("Czego nie zna glosa, tego nie zna sąd").
ius ducale börja lära sig		prawo książęce(lex ducalis – ustawa książęca) zespół uprawnień księcia w stosunku do ludnościlub dóbr
forum börja lära sig		agora (gr.), rynek, jarmark, plac, miejsce, sąd
forum Romanum börja lära sig		rynek rzymski, inna nazwa to Forum Magnum – plac w starożytnym Rzymie, u stóp Kapitolu i Palatynu. Centrum polityczne i towarzyskie Rzymuokresu republiki.
Ecclesia vivit lege Romana börja lära sig		Kosciół żyje (posluguje się) prawem rzymskim
neminem captivabimus nisi iure victum börja lära sig		Nikogo nie więzimy, o ile go prawem nie przekonamy (przywilejnietykalności osobistej nadany szlachcie przez Wladysława Jagiełłę)
loca forensia börja lära sig		miejsce gdzie sąrynki, miejsce sprawowania sądu (równoważne z kompetencją sądu)
forum liberum börja lära sig		sąd, który można wybrać, czyli prawa wolnego handlu, które raz w tygodniu, w soboty, umożliwiało kupcom na rynku kazimierskim sprzedawanie mięsa poza jatkami
census fori börja lära sig		wykaz sądów
privilegium fori börja lära sig		przywilej (immunitet) sądu, np sądów wojskowych, duchownych
praescriptio fori börja lära sig		zarzut niewłaściwości sądu; przypisany sąd; zarządzenie sali sądowej,-domniemanie prawne
actor sequitur forum rei börja lära sig		dla osoby nie podlegającej sądom powszechnym, podobniePrezydent RP
formula processus börja lära sig		formuła procesu
causae spirituales börja lära sig		niezawisłość sądów kościelnych
causae saeculares börja lära sig		sprawy świeckie
Teoria prawa i część ogólna prawa cywilnego börja lära sig		The theory of law and the general part of civil law
lex perfecta börja lära sig		dosł. prawo doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją nieważności.
lex plus quam perfecta börja lära sig		dosł. prawo bardziej niż doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną) oraz sankcją nieważności.
lex minus quam perfecta börja lära sig		dosł - prawo mniej niż doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną).
lex imperfecta börja lära sig		dosł. prawo niedoskonałe - norma prawna pozbawiona jakiejkolwiek sankcji.
praeter legem börja lära sig		obok ustawy – o działaniu nie stojącym w sprzeczności z prawem, ale i nie przewidzianym wprawie; poza prawem
contra legem börja lära sig		wbrew ustawie
iuxta legem börja lära sig		zgodnie z ustawą; zwyczaje zgodne z prawem
ratio legis börja lära sig		cel ustawy, racja prawna, uzasadnienie ustawowe
ubi eadem legis ratio, ibi eadem dispositio börja lära sig		gdzie ten sam cel, tam także takie samo uregulowanie (taka sama dyspozycja ustawy), w takich samych okolicznościach należy stosować takie same rozwiązania prawne
per analogiam börja lära sig		przez podobieństwo, analogię
analogia legis börja lära sig		wnioskowanie z ustawy; wnioskowanie poprzez ustalanie konsekwencji prawnych faktu, który nie jest jeszcze szczegółowo uregulowany w prawie
analogia iuris börja lära sig		analogia z prawa) – analogia z ducha (istoty) prawa. wnioskowanie zcałego systemu prawa; wnioskowanie poprzez zastosowanie do stanu rzeczy, analogiaprawa nie uregulowanego w prawie regulacji dotyczącej podobnego stanu (w prawiecywilnym)
a contrario börja lära sig		z przeciwieństwa, (wychodząc) z przeciwnego (założenia), przeciwnie, przeciwnym sposobem
praesumptio facti börja lära sig		domniemanie faktyczne, relacja opiera się na przyjęciu prawdopodobieństwa wynikającego z doświadczenia życiowego; na podstawie pewnych faktów o innych, np.: domniemywa się, że podeszczu jezdnia jest śliska
praesumptio iuris börja lära sig		domniemanie prawne, np. domniemanie
praesumptio iuris tantum börja lära sig		domniemanie wzruszalne, domniemanie wyłącznie prawne, czyli usuwalne, – można je obalić dowodem przeciwnym – np.: domniemanie niewinności, domniemanie dobrej wiary, domniemanie ojcostwa w małżeństwie
praesumptio iuris ac de iure börja lära sig		domniemanie prawne niewzruszalne – nie można go obalić dowodem przeciwnym; obecnie w polskim prawie występują wyjątkowo – np. rękojmia wiary ksiąg wieczystych
lex generalis börja lära sig		ustawa ogólna
lex specialis börja lära sig		ustawa specjalna, przepis szczególny
lex retro non agit börja lära sig		ustawa (prawo) nie działa wstecz
desuetudo börja lära sig		dosł. odwyknienie, odzwyczajenie, - jedna z reguł derogacyjnych - wygaśnięcie ustawy przez nieużywanie; zaprzestanie
lex posterior derogat legi priori börja lära sig		prawo ustanowione później (pochodzące z aktów prawnych o tej samej mocy, np. z dwóch ustaw i tym samym stopniu szczegółowości) należy stosować przed prawem ustanowionym wcześniej.
lex specialis derogat legi generali börja lära sig		prawo o większym stopniu szczegółowości (pochodzące z aktów prawnych otej samej mocy, np. z dwóch ustaw, obowiązujące w tym samym czasie) należy stosować przed prawem ogólniejszym.
lex posterior generalis non derogat legi priori speciali börja lära sig		przepis ogólny późniejszy nie uchyla przepisu wcześniejszego szczególnego. Jedna z dyrektyw derogacyjnych stosowanych przy wykładni przepisów.
de lege lata börja lära sig		o ustawie obowiązującej,
de lege ferenda börja lära sig		o ustawie, która ma być uchwalona,
erga omnes börja lära sig		wobec wszystkich, prawo/norma skuteczne wobec podmiotów trzecich, np. prawa rzeczowe
inter partes börja lära sig		między stronami, np. zobowiązania z umów
da mihi factum, dabo tibi ius börja lära sig		daj mi fakt, dam ci prawo; udowodnij fakt, a ja ci wskażę prawo (a przyznam ci rację, a wymierzę sprawiedliwość).
iura novit curia börja lära sig		sąd (urząd) zna prawo, zasada prawna wskazująca na to, że sąd zna obowiązujące przepisy i stosuje je z urzędu, niezależnie od tego, czy strony postępowania się na nie powołują, czy nie.
sensu stricto börja lära sig		w ścisłym znaczeniu
sensu largo börja lära sig		w szerokim znaczeniu
clara non sunt interpretanda börja lära sig		jasne teksty nie podlegają (nie wymagają) wykładni,
ex definitione börja lära sig		(co wynika) zdefinicji
qui suo iure utitur, neminem laedit börja lära sig		nikogo nie krzywdzi ten, kto korzysta ze swego prawa; kto korzysta ze swego prawa, nikomu nie szkodzi.
prior tempore potior iure börja lära sig		pierwszy w czasie, lepszy w prawie; pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa
expressis verbis börja lära sig		wypowiedziane wyraźnie słowami; dobitnymi słowami, wyraźnie, dokładnie
superfluum börja lära sig		coś ponad; np. zbędne powtórzenia nie wnoszącego nowości do systemu prawa
numerus clausus börja lära sig		określona liczba, liczba zamknięta, ograniczona np. ograniczone prawa rzeczowe
prima facie börja lära sig		na pierwszy rzut oka,
inter vivos börja lära sig		między żyjącymi, np. czynności prawne – umowy
mortis causa börja lära sig		na wypadekśmierci, np. czynności prawne – zapis, testament
genus perire non censetur börja lära sig		rzeczy oznaczone co do gatunku nie giną, gatunek nie ginie
causa solvendi börja lära sig		celem jest zwolnienie się z obowiązku ciążącego na osobie dokonującej przysporzenia, czyli zmniejszenie się jej pasywów. Przykładem jest zapłata długu. powód zwolnienia się
causa donandi börja lära sig		dokonuje się czynności tylko po to, żeby nastąpiło przysporzenie na rzecz innej osoby, bez żadnego ekwiwalentu. Przykładem jest darowizna. powodem jest darowizna.
causa obligandi vel acquirendi börja lära sig		celem jest nabycie prawa lub innej korzyści majątkowej przez dokonującego przysporzenia, czyli zwiększenie jego aktywów. Przykładem będą sprzedaż i najem.
ad incertas personas börja lära sig		do niepewnych osób; (oferty) adresowane do nieoznaczonego kręgu odbiorców
per facta concludentia börja lära sig		przez zaistnienie pewnych faktów; w sposób dorozumiany
ad solemnitatem börja lära sig		(forma czynności prawnej zastrzeżona) pod rygorem nieważności
ad probationem börja lära sig		(forma czynności prawnej zastrzeżona) dla celów dowodowych
ad eventum börja lära sig		(forma czynnościprawnej zastrzeżona) dla wywołania określonych skutków prawnych
reservatio mentalis börja lära sig		zastrzeżenie dokonane w myśli, zmieniające treść słów wypowiedzianychgłośno; potajemne zastrzeżenie, restrykcja. Wola nie jest zgodna zoświadczeniem woli.
essentialia negotii börja lära sig		przedmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej – składniki treści czynności cywilnoprawnej, które określają typ tej czynności (w szczególności typ umowy) i charakter wynikającego z niej stosunku prawnego
naturalia negotii börja lära sig		przedmiotowo nieistotne składniki treści czynności prawnej – składniki treści czynności cywilnoprawnej, które powinny się znaleźć w jej treści, jednakże jeśli strony ich do tej treści nie włączą, czynność jest ważna
accidentalia negotii börja lära sig		podmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej, które nie wpływająna istotę tej czynności jednakże mocą woli stron zostały podniesione do rangi istotnych.Np. warunek, termin, polecenie, kara umowna. dodatkowe ważności czynności prawnej
negotium claudicans börja lära sig		„czynność prawna kulejąca”, czynność prawna dokonana przez osobę do tego nie niezdolną (np. małoletni) lub nieupoważnioną (np. pełnomocnik bez upoważnienia
dies a quo börja lära sig		termin początkowy
dies ad quem börja lära sig		termin końcowy
computatio civilis börja lära sig		sposób liczenia czasu od dnia zdarzenia, w której najmniejszą jednostką obliczania czasu jest doba, tzw. komputacja rzymska...
computatio a momento ad momentum börja lära sig		sposób liczenia czasu – sposób bardzo dokładny (określona godzina) – od godziny zdarzenia
ex tunc börja lära sig		od samegopoczątku zawarcia, z mocą wsteczną
ex nunc börja lära sig		od teraz, odzaraz, od tej pory
ex contractu börja lära sig		(wynikły) z umowy(kontraktu)
ex delicto börja lära sig		(wynikły) z czynu niedozwolonego (deliktu)
verba legis börja lära sig		brzmienie ustawy
Prawo rzeczowe börja lära sig		property law
res omnium communes börja lära sig		rzeczy wspólne wszystkim ludziom
superficies solo cedit börja lära sig		to co jest ponad powierzchnią przypada gruntowi
iura in re aliena börja lära sig		prawa na rzeczy cudzej, ograniczone prawa rzeczowe
actio in rem – erga omnes börja lära sig		powództwa o ochronę praw na rzeczy – wobec wszystkich (ale in personam –inter partes)
ius possidendi börja lära sig		prawo do posiadania rzeczy
ius utendi börja lära sig		uprawnia do użytkowania (używania) rzeczy
ius fruendi börja lära sig		uprawnia do pobierania pożytków i przychodów z rzeczy,
ius abutendi börja lära sig		uprawnia do dyspozycji faktycznej, prawo zużycia rzeczy, zmniejszenia rzeczy.
ius disponendi börja lära sig		prawo rozporządzania (dysponowania) rzeczą
ius alienandi börja lära sig		prawo wyzbycia sie rzeczy
ius infinitum börja lära sig		prawo nieograniczone, prawo niczym nieograniczone
nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet börja lära sig		nikt nie może przenieść na drugiegowięcej praw niż sam posiada
solo consensu börja lära sig		samym porozumieniem, z samego porozumienia
accessio possessionis börja lära sig		doliczenie posiadania
accessio temporis börja lära sig		doliczenie czasu
in statu usucapiendi börja lära sig		w sytuacji prowadzącej do zasiedzenia
lege non distinguente börja lära sig		ustawa nie czyni różnicowania
dominium directum börja lära sig		własność zwierzchnia (senior)
dominium utile börja lära sig		własność użytkowa(wasal)
condominium pro indiviso börja lära sig		współwłasność niepodzielna
rei vindicatio - cum omni causa börja lära sig		skarga wydobywcza (wystąpienie o zwrot rzeczy) – z każdego powodu, zkażdej przyczyny
actio negatoria börja lära sig		skarga o naruszenie posiadania, zwrot rzeczy przy naruszeniu wykonania pr. własności
non facere/ pati börja lära sig		znosić nie czynić – ten kto ma grunt obciążony prawem innego
dare börja lära sig		danie
facere börja lära sig		czynienie
non facere börja lära sig		nieczynienie
omittere börja lära sig		zaprzeczenie
pati börja lära sig		znoszenie
confusio börja lära sig		pomieszanie (np. ruchomości z nieruchomościami)
ususfructus börja lära sig		użytkowanie, służebność osobista polegająca na prawie używania cudzej rzeczy i pobierania zniej wszystkich pożytków bez naruszenia jej substancji – bez zużycia
servitus in faciendi consistere nequit börja lära sig		służebność nie może polegać na pozytywnym działaniu (facere) ze strony właściciela nieruchomości służebnej
corpus börja lära sig		faktyczneposiadanie, fizyczne władanie rzeczą przez posiadacza (animus – wola posiadania)
animus rem sibi habendi, animus possidendi börja lära sig		wola posiadania dla siebie
nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest börja lära sig		nikt sam dla siebie nie może zmienić przyczyny posiadania
precario dans - accipiens börja lära sig		precario dans – oddający w precarium; precario accipiens – prekarzysta, otrzymujacy w precarium; precarium – umowa polegająca na oddaniu rzeczy na prośbę w bezpłatne używanie z obowiązkiem zwrotu na każdoczesne żądanie
beneficium possessionis börja lära sig		dobrodziejstwo posiadania
cautio damni infecti börja lära sig		kaucja (gwarancja) za szkodę, która będzie wyrządzona – stypulacja ocharakterze gwarancyjnym – odszkodowawczym
traditio corporalis börja lära sig		wręczenie (wydanie) rzeczy (art. 348 KC), jedna z form przeniesienia posiadania.
possessio vitiosa – non vitiosa börja lära sig		posiadanie wadliwe – niewadliwe, np. siła
longa manu traditio börja lära sig		przekazanie posiadania przez wskazanie bez fizycznego zetknięcia z nią; jedna z form przeniesienia posiadania.
animus possidendi pro alieno börja lära sig		wola posiadania dla drugiego
traditio corporalis börja lära sig		wręczenie (wydanie) rzeczy (art. 348 KC), jedna z form przeniesienia posiadania.
longa manu traditio börja lära sig		przekazanie posiadania przez wskazanie bez fizycznego zetknięcia z nią; jedna z form przeniesienia posiadania.
constitutum possessorium börja lära sig		sposób przeniesienia posiadania bez rzeczywistego przekazania, wręczeniarzeczy (traditio), wyłącznie na podstawie porozumienia stron, jeśli przenoszącywłasność zatrzymuje rzecz we władaniu,
traditio brevi manu börja lära sig		polega na tym, że następuje przeniesienie possessio z posiadacza na dzierżyciela mocą samej umowy zawartej między posiadaczem a dzierżycielem, dzierżyciel miał już corpus, teraz mocą samej umowy przechodzi na niego posiadanie
ius retentionis börja lära sig		prawo retencji, prawo zatrzymania
ius tollendi börja lära sig		upoważnienie lokatora, dzierżawcy, wierzyciela zastawnego do usunięcia i odebrania przy zwrocie przedmiotu wszelkich poczynionych inwestycyj.
conditio sine qua non börja lära sig		warunek bez którego nie, warunek konieczny, nieodzowny, konieczne i niezbędne działanie, stan lub składnik
niemini deneganda börja lära sig		nikomu nie mozna odmowic
Prawo spadkowe börja lära sig		Law of Succession
ex lege börja lära sig		wg ustawy, z mocyprawa
successio in universitatem börja lära sig		sukcesja (nabycie praw) w całości, pod tytułem ogólnym, np. przyjęcie spadku w całości (zob. 4 rodzaje sukcesji w prawie rzymskim – spadkobranie, conventio immarrum, abrogatio, bonorum emptio!)
nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet börja lära sig		nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada
nasciturus pro iam nato habetur börja lära sig		Nasciturus pro iam nato habetur
nasciturus pro iam nato habetur quotiens decommodis eius agitur börja lära sig		mający się narodzić(dziecko poczęte) jest uważany za już narodzonego, ilekroć chodzi o jego korzyści (fikcja prawna).
in capita börja lära sig		według głów (naszczyciewierzchołku)
in stirpes börja lära sig		według szczepów (u podstawy), np. dzieci dziedziczące zamiast ojca później zmarłego
cum animo testandi börja lära sig		z wolą (zamiarem), myślą testowania

Łacina prawnicza 1

Du måste vara inloggad för att skriva en kommentar.

mer