komorka

bialka powierzchniowe

(peryferyczne) latwo usuwalne z blony biologicznej, nie naruszaja struktury dwuwarstwy, zwiazane wiazaniami niekowalencyjnymi

bialka integralne

czasteczki sa trwale zwiazane z blona, (na jednym koncu sekwencje hydrofobowe) (dwa konce hydofilowe, srodek hydrofobowy)

spektryna

bialko blonowe, w erytrocytach, pozwala im przetrwac bez uszkodzen podczas wielokrotnego przeciskania sie przez waskie naczynia wlosowate

wlasciwosci blon biologicznych

1. struktura dynamiczna, plynnomozaikowy model budowy blony, 2 selektywnie przepuszczalna 3 asymetryczna

transport bierny przez blony

filtracja, dyfuzja bierna, dyfuzja ulatwiona

filtracja

przenikanie przez blone rozpuszczalnika i ciala rozpuszczonego, zachodzi dzieki roznicy cisnien hydrostatycznych

dyfuzja bierna

czasteczka przemieszcza sie zgodnie z gradientem stezen a szybkosc jest wprost proporcjonalna do ich gradientu

dyfuzja ulatwiona

wymaga obemcosci specyficznych bialek blonowych, nosnikow dzialajacych na zasadzie uniportu, lub bialkowych kanalow blonowych (swoiste wobec okreslonego jonu, regulowany dostep do kanalow)

endocytoza

proces pobierania do komorki makroczasteczek zewnatrzkomorkowych

fagocytoza

wchlanianie duzych czasteczek, czasteczka zistaje zwiazana na powierzchni fagocytujacej przez receptory bk, nastepnie wchlonieta z fragmentem blony (fagosom) ulega fuzji z lizisomem i czasteczka zosteje rozlozona

pinocytoza

niespecyficzne pobieranie plynu zewnatrzkomorkowego przez endosomy

endocytoza kierowana

selektywne pobieranie makroczasteczek ze srodowiska przy udziale receptora swoistego

egzocytoza

wydzielanie makroczasteczek z komorki do przestrzeni zewnatrzkomorkowej

bialka kanalowe

hydrofilowe kanaly, moga byc przez nie transportowane okreslone jony nieorganiczne

bialka nosnikowe

wiaza czasteczki substancji znajdujacych sie po jednej stronie po czym zmieniaja strukture przestrzenna na taka ktora umozliwi przemieszczanie sie czasteczek przez blone, nastepnie uwalniaja ja po drugiej stronie i wracaja do wyjsciowej struktury

pompa sodowo-potasowa

dziala bez przerwy, utrzymujac wewnatrz komorki mniejsze stezenie jonow sodu i wieksze potasu, ma to znaczenie dla przewodnictwa nerwowego, bialko pompujace jony zmienia swoj ksztalt i uwalnia je raz po jednej raz po drugiej stronie

plazmoliza

zawartosc komorki kurczy sie a cytoplazma wraz z blona komorkowa zaczyna odstawac od sciany komorkowej

kariolimfa

plyn wypelniajacy jadro komorkowe, zawiera bialka enzymatyczne odpowiedzialne za syteze DNA i RNA

chromatyna

luzna (euchromatyna), zwarta(heterochromatyna) podczas podzialu ulega kondensacji tworzac chromosomy

jąderko

miejsce powstania rybosomow

pory jądrowe

otwory w otoczce jądrowej zapewniajace transport substancji

bialka histonowe

bogate w aminokwasy zasadowe, umozliwiaja upakowanie DNA w jadrze

bialka niehistonowe

uczestnicza w replikacji i naprawie DNA oraz reguluja funkcje genow

plazmodia (komorczaki)

powstaja przez liczne podzialy jadra, ktorym nietowarzyszy podzial cytoplazmy

syncytia

powstaja przez fuzje uprzednio oddzielnych komorek z jednoczesnym zanikiem blon komorkowych

laminy

wyscielaja otoczke jądrową

nukleosom

dna z bialkami histonowymi

solenoidy

spiralizacja nukleofilamentow

chromatyda

solenoid ktory ulegl spiralizacji

kariotyp

zespol chromosomow charakterystyczny dla danego gatunku

siateczka srodplazmatyczna szorstka

tworzenie rejonow subkomorkowych, gromadzenie i transport substancji, bierze udzial w przemianach metabolicznych bialek

siateczka srodplazmatyczna gladka

zawiera enzymy ktore biora udzial w syntezie lipidow i zwiazkiw lipidopodobnyc, bierze udzial w detoksykacji

siateczka srodplazmatyczna w komorkach nerwowych

ciasno upakowane cysterny z wolnymi rybosomami (cialka nissla, tigroidy)

retikulum sarkoplazmatyczne

stanowi magazyn jonow wapnia ich uwolnienie z kanalikow stanowi sygnal do skurczu miesnia

siateczka srodplazmatyczna w megakariocytach

tworzy blony demarkacyjne odzielajace od siebie poszczegolne plytki krwi

rybosomy

mala i duza podjednostka, zbudowane z rRNA i bialek, zachodzi na nich translacja na podstawie mRNA

peptyd sygnalowy

okreslony peptyd na koncu N ktory kieruje bialko do szorstkiego retikulum endoplazmatycznego

aparat golgiego

zbudowany z blon gladkiej siateczki srodplazmatycznej, podstawowy element strukturalny to diktiosom, sklada sie 5-7 cystern, przedzial cis (wejscie) przedzial formowania ktory przyjmuje pecherzyki blonowe, przedzial dalszy (trans) transport do bk

funkcje aparatu golgiego (3)

1. uaktywnienie przez fosforylacje i glikozylacje, 2 stanowi centrum sortujace 3 bierze udzial w egzocytozie

aparat golgiego funkcje (3)

1 powstaja w nim cukry wykorzystywane do budowy sciany komorkowej u roslin, 2 udzial w tworzeniu przegrody pierwotnej 3 zachodzi tam synteza cukrow

aparat golgiego funkcje (2)

1 z odrywajacych sie z aparatu pecherzykow powstaja struktury o specyficzny skladzie enzymow lizosomy, 2 udzial aparatu golgiegobw tworzeniu akrosomu plemnika

lizosomy

otoczone blona niewielkie pecherzyki wypelnione enzymami hydrolitycznymi, pH5, rozkladaja substancje wieloczasteczkowe, posiadaja bialko blonowe ktore pompuje do organelli jony H+

funkcje lizosomu

heterofagia- trawienie sub zewnatrzkomorkowych, fuzja pecherzyku z substancja powoduje powstanie lizosomu wtornego, autofagia- trawienie wlasnych struktur komorkowych

peroksysomy w komorkach zwierzecych

udzial w procesach utleniania biologicznego, neutralizacja alkoholu etylowego do aldehydu octowego, utlenianie kwasu moczowego (czlowiek nie bo brak oksydazy moczanowej) udzial w metabolizmie kwasow tluszczowych i aminokwasow

zespol zellwegera

brak peroksysomow w hepatocytach (komorki watroby) i komorkach kanalikow nerkowych

peroksysomy u roslin

wspoldzialaja z chloroplastamj i mitochondriami, uczestnicza w fotooddychaniu

glioksysomy

wystepuja w magazynujacych lipidy komorkach nasion, w trakcie kielkoania przeksztalcane sa w uzyteczna dla zarodka sacharoze

peroksysomy u drozdzy

utleniaja metanol do aldehydu mrowkowego

blona zewnetrzna matiksa

zawiera porynę bialko ktore umozliwia przechodzenie przez blone malych czasteczek

blona wewnetrzna mitochondrium

nieprzepuszczalna dla jonow, przez jej dwuwasrtwe lipidowa przechodza gazy i woda, posiada silnie wypuklone faldy (grzebienie)

matriks

zawiera mtDNA na ktorego matrycy powstaje rRNA, przebiega w nim utlenianie substratow oddechowych

grzebien mitochondrialny

w jego blonie znajduje sie system transportu elektronow pochodzacych z atomow wodoru, przekazywanych przez NADH i FADH2

proplastydy

wystepuja w komorkach tkanek tworczych, staniwia etap posredni w rozwoju innych rodzajow plastydow

leukoplasty

plastydy bezbarwne, wystepuja w kom tkanek zapasowych (liscie, bielmo nasion) maja zdolnosc do intensywnej syntezy skrobi, (amyloplasty jesli wypelnia ona cale organellum)

etioplasty

wystepuja u roslin hodowanych w ciemnosciach, zawieraja cialo prolameralne, w ktorym gromadzi sie zolty protochlorofil, pod wplywem swiatla przeksztalcaja sie w chloroplasty

chloroplasty

wystepuja w roslinach zielonych, w nich zlokalizowane sa wszystkie etapy fotosyntezy

chromoplasty

plastydy barwne, zawieraja rozne rodzaje karetonoidow, odpowiedzialne za zolte/pomaranczowe/czerwone zabarwienie

chloroplasty budowa i funkcje

otoczone 2 blonami (zew dobrze przepuszczalna) posiada wewnetrzny system blonowy utworzony przez pecherzyki tylakoidowe (tworza grana) zawarty jest w nich chlorofil, przestrzen miedzy nimi to stroma (bialkowa sub)

endosymbiotyczna teoria pochodzenia mitochondriow

bakterie tlenowe dostaly sie do wnetrza przodka obecnej kom eukariotycznej i nie ulegly strawieniu (protoeukarionta)

endosymbiotyczna teoria powstania chloroplastow

protoeukarionta pochlania cyjanobakterie ktore nie ulegaja strawieniu i daja poczatek chloroplastom, material genetyczny bakterii zostal czesciowo przekazany do jadra kom gospodarza

wakuola

przestrzen ograniczona tonoplastem, zajmuja ok 50% kom, powstaje z malych prawakuoli ktore oddzielaja sie od retikulum end/ pecherzykow aparatu gol

skladniki soku kom/ wakuolarnego nieorganicznych

woda, sole (potasu, sodu, magnezu) niewielkie ilosci gazow atmosferycznych azot tlen CO2

sok wakuolarny skladniki organiczne

kwasy organiczne, aminokwasy, cukry, metabolity wtorne (glikozydy, alkaloidy, garbniki)

glikozydy

pochodne glukozy i alkoholi (digatalina, strofantyna) odpowiadaja za zapach roslin, antocyjany- nadaja barwe(kwasne czerwony, zasadowe niebieski) flawony- zolte barwniki

alkaloidy

zasady organiczne zawierajace azot w ukladzie pierscieniowym, zw bezbarwne, najczesciej toksyczne, stosowane w lecznictwie (nikotyna, kofeina, teina w herbacie, atropina, chinina, morfina)

garbniki

pochodne cukrow i polifenoli, wystepuja w korze swierkowej/debowej niektorych owocach, pod wplywem tlenu zamieniaja sie w substancje o brazowym zabarwieniu, tanina nadaja gorzki smak

funkcje wakuoli

utrzymanie turgoru(cisnienia wywieranego przez zawartosc kom na sciany kom) magazynuje sub, zapewnia rownowage fizjologiczno biochemiczna

peptydoglikan mureina

sciana komorkowa kom prokariotycznych, sklada sie z dwoch rodzajow cukorow polaczonych z krotkimi peptydami

sciana komorkowa grzybow

zbudowana z chityny, ktora syntetyzowana jest za posrednictwem chitosomow, ziarenek obecnych na plazmolemie, sciana jest trojwarstwowa zew weglowodany sr bialkowo lipidowa wew chityna

sklad chemiczny sciany kom u roslin

glowny skladnik to celuloza, zespol lancuchow celulozowych-> fibryla elementarna -> zespol fibryli-> mikrofibryla -> zespol mikrofibryli-> makrofibryla

polimeryzacja celulozy

zachodzi na powierzchni plazmolemy, zwiazany z siateczka srod. i aparatem golgiego

substancje podloza celulozy

wypelnienie substancji szkieltowych, pektyny, hemiceluloza (zwiazek zbudowany z pentoz i heksoz arabinkza i ksyloza /galaktoza mannoza) bialka, woda

substancje inkrustujace celulozy

substancje wnikajace miedzy mikrofibryke celulozy, lignina, krzemionka, weglan wapnia

lignina(drzewnik)

polimer alkoholi aromatycznych, zlozony z jednostek fenylopropanowych, zwieksza wytrzymalosc mechaniczna cementuje i przymocowuje fibryle celulozowe, zapobiega uszkodzeniom komorki

substancje adkrustujace

zwiazki odkladane na powierzchni sciany, kurtyna, suberyna (skladnik korka), sporopolenina(wchodzi w sklad ziaren pylku roslin naiennych, zarodnikow)

polisacharydy w celulozie

kaloza wystepujaca w tkance przyrannej roslin, sluzy i gumy

sciana pierwotna

komorki rosnace, celuloza stanowi 20-35%, mikrofibryle przebiegaja w roznych kierunkach mozliwosc rozciagania scian, wzrost powierzchniowy bez zwiekszenia grubosci sciany

sciana wtorna

kom wyspecjalizowane, duza zawartosc celulozy, mikrofibryle ulozone regularnie, wzrost na grubosc, ulega modyfikacjom (drewnienie, mineralizacja, korkowacenie)

mikrotubule

zbudowane z tubuliny, struktury dynamiczne ktore wydluzaja sie i skracaja przez polimeryzacje i depolimeryzacje, decyduja o rozmieszczeniu organelli tworza szlaki transportu wewkom, tworza wrzeciono kariokinetyczne

mikrotubuka jako szlak transportowy komorki

poruszaja sie po niej pecherzyki wydzielnicze, mitochondria, motorem ruchu jest KINEZYNA

centrosom

nieobloniony obszar cytoplazmy w poblizu jadra podczas podzialu komorki odpowiada za wytworzenie wlokien odpowiedzialnych za odciagnie chromosomow

centriole

ustawione prostopadle, zawieraja bialka DNA i RNA moga sie replikowac przed podzialem komorkowym, zbudowane z 9 zestawow po 3 mikrotubule

eukariotyczne wici i rzeski

zbudowane z mikrotubuli, uklad 9x2+2 , otoczone blona, cialka podstawowe kinetosomy maja budowe podobna do centrioli, ramiona zbudowane sa dyneiny

zespol nieruchomych rzesek

defekt gentyczny spowodowany brakiem dyneiny

mikrofilamenty (aktynowe)

aktyna, dynamiczne struktury, wystepuja tez struktury stabline ktore nie podlegaja ciaglym zmianom

funkcje mikrofilamentow

pelnia role w skurczu miesni(interakcja z miozyna) buduja warstwe szkieletowa nadajac ksztalt komorce, tworzenie nibynozek, fagocytoza, tworza pierscien zaciskowy(rozdzial cytoplazmy do kom potomnych)

filamenty posrednie

fibrylarne(lamina, desmina, keratyna) tworza wysciolke pod otoczka jadra kom, usztywniaja komorki nablonkowe keratyna, desmina-kom miesni poprzecznie prazkowanych i gladkich, neurofilamenty- komorki nerowe

desmosomy

polaczenia mechaniczne, pod blonami sasiadujacych kom znajduja sie plytki polaczone bialkowymi wymustkami, wew kom filamenty posrednie zwiazane z dyskami lacza je z dyskami sasiednich damosomow

polaczenja zamykajace/barierowe/ listewki graniczne

powstaja dzieki scislemu przyleganiu w kilku miejscach blon kom w czesci szczytowej kom, bariera dla dyfuzji bialek i lipidow, uniemozliwia wydostanie sie plynu tkankowego do swoatla narzadow i wnikaniu drobnoustrojow

polaczenia komunikacyjne/ zlacza szczelinowe typu neksus

zawieraja walcowate twory(koneksony) ktore orzebijaja blony sasiadujacych komorek umozliwiajac przeplyw jonow, szybki orzeplyw implusow elektycznych (cukry nukleotydy, NIGDY BIALKA)

neksus

przewodnictwo elektyczne na drodze przeplywu jonow, przekazywanie bodzcow hormonalnych, kooperacja metabliczna, synchronizacja funkcji komorek w procesach rozwoju embrionalnego

plazmodesmy/symplasty

cienkie pasma cytoplazmy przechodzace przez otwory w scianach kom, umozliwiaja przenikanie jonow i czaseczek