Fråga  |
Svar |
|
börja lära sig
|
|
z języka greckiego genetes, czyli zrodzony; nauka zajmująca się zjawiskiem dziedziczności i zmienności organizmów na podstawie informacji genetycznej zawartej w kwasach nukleinowych DNA i RNA
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
zakonnik z Moraw, jako pierwszy opisał prawa rządzące zjawiskiem dziedziczności cech
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
twórca teorii dziedziczności opartej na chromosomach (sprostowanie do II prawa Mendla)
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
Przeprowadził eksperyment udowadniajacy zjawisko transformacji wśród bakterii.
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
Przeprowadził doświadczenie, wskazujące jądro jako ośrodek komórki, zawierający materiał dziedziczny.
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
Wraz ze współpracownikami udowodnił, że to DNA jest nośnikiem informacji genetycznej.
|
|
|
James D. Watson i Francis Crick börja lära sig
|
|
Określili strukturę przestrzenną DNA.
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
Opracował technologię pozwalajacą odczytywać sekwencję nukleotydów DNA.
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
rok 2003 - ogłoszenie sekwencji 99% genomu człowieka w ramach badań, określonych jako Human Genome Project
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
kwas deoksyrybonukleinowy, jeden z kwasów nukleinowych, polimer zbudowany z pojedynczych jednostek (monomerów), zwanych nukleotydami; w komórce odgrywa rolę banku informacji o niej samej
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
pięciowęglowy cukier (deoksyryboza lub ryboza) połączony wiązaniem N-glikozydowym z zasadą azotową adeniną, guaniną, cytozyną, tyminą lub uracylem
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
nukleozyd połączony wiązaniem estrowym z resztą kwasu fosforowego(V)
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
związek pierścieniowy, który w swojej cząsteczce zawiera azot; wyróżniamy zasady purynowe i pirymidynowe
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
zasada azotowa tzw. duża, zbudowana z dwóch pierścieni (6 i 5 - członowego) połączonych ze sobą; zasady purynowe to adenina (A) i guanina (G)
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
zasada azotowa tzw. mała, zbudowana z jednego pierścienia 6-członowego, zawierającego azot; zasady pirymidynowe to: cytozyna, tymina i uracyl
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
dwuniciowy, nici antyrównoległe, komplementarny, spiralny (heliks)
|
|
|
zasada komplementarności zasad börja lära sig
|
|
W dwuniciowym kwasie DNA dwie nici biegnace do siebie antyrównolegla łączą się ze sobą za pomocą wiazań wodorowych tzw mostków wodorowych. Adenina łączy się zawsze z tyminą podwójnym mostkiem, a guanina z cytozyną mostkiem potrójnym.
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
kwas rybonukleinowy, jeden z kwasów nukleinowych, jednoniciowy polimer złożony z nukleotydów zawierających cukier rybozę; zasady azotowe takie jak w DNA ale zamiast tyminy jest uracyl
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
mRNA - informacyjny RNA, rRNA - rybosomalny RNA, tRNA-transportowy RNA
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
matrycowy, informacyjny - służy za bezpośrednią matrycę, na której budowane są białka; bierze udział w translacji
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
rybosomowy, wchodzi w skład rybosomów
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
transportujacy, podczas biosyntezy białek służy do przenoszenia aminokwasów i wstawiania ich w odpowiednie miejsca na rybosomach podczas translacji (tRNA połączony z aminokwasem nosi nazwę amino-acylo-tRNA)
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
powielenie DNA przed podziałem komórkowym. Jej cel to zbudowanie identycznej kopii (klonu) DNA, którą będzie można przekazać do komórki potomnej.
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
PolimerazaDNA, Helikaza, Primaza, Ligaza, Telomeraza
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
kompleks enzymatyczny, odpowiada przede wszytkim za komplementarne przyłączanie nukleotydów do nowo powstającej nici oraz za skanowanie wyników pracy i naprawianie błędów
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
enzym rozrywający wiązania wodorowe między zasadami azotowymi; tworzy w ten sposób tzw. widełki replikacyjne, co jest niezbędne do zapoczątkowania replikacji
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
enzym odpowiadający za zbudowanie krótkich odcinków RNA (primerów), do których polimeraza może dobudować nukleotydy DNA
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
enzym spajający niezwiązane odcinki nowo syntetyzowanego DNA
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
kompleks enzymatyczny odpowiedzialny za umożliwienie replikacji końcowych odcinków nici DNA
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
inicjacja, elongacja, terminacja,
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
podstawowa jednostka dziedziczności, odcinek DNA, dzięki któremu możliwa jest synteza odcinka RNA oraz jednego łańcucha polipeptydowego (białka)
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
zbiór wszystkich genów danego organizmu, czyli komplet jego informacji genetycznej; termin ten oznacza również pojedynczy komplet chromosomów (haploidalny); genom może przyjmować postać DNA dwuniciowego (większość organizmów) lub jedononiciowego (wirusy) oraz jedno- lub dwuniciowego RNA (wirusy)
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
postać występowania DNA w komórce w powiązaniu z białkami histonowymi i niehistonowymi
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
wybarwiajaca się struktura zbudowana z silnie skręconej chromatyny, pojawiająca się w komórce w związku z jej podziałem
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
cząsteczki DNA stanowiące połówki chromosomu po replikacji, przy czym jedna stanowi identyczną kopię drugiej
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
odcinek DNA zawierający ok. 146 par nukleotydów, nawiniętny na oktamer histonowy (8 histonów H2A, H2B, H3, H4) i spięty histonem H1
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
spiralne zwinięcie fibryli chromatynowej
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
zbiór nukleosomów ułożonych naprzemiennie (w zygzak), tworzący superhelisę
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
pojedyncza pętla solenoidu, "zapięta " białkiem niehistonowym
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
chromatydy, centromer (przewężenie pierwotne), przewężenie wtórne, satelita
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
metacentryczny, submetacentryczny, akrocentryczny, telocentryczny
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
chromosomy ciała, czyli wszystkie z wyjątkiem chromosomów płciowych
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
heterochromosomy, chromosomy płci (u człowieka X i Y)
|
|
|
chromosomy niehomologiczne börja lära sig
|
|
chromosomy różne pod względem zawartości gentycznej (w kariotypie zaznaczone różnymi numerami)
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
chromosomy podobne do siebie pod względem zawartości genetycznej (w kariotypie oznaczone tymi samymi numerami), jeden z nich pochodzi od ojca a drugi od matki
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
olbrzymie, powstają w wyniku nierozchodzenia się chromatyd po kilkukrotnej replikacji
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
zawierające dużo pętli bocznych, służących intensywnej syntezie RNA, występują w oocytach kręgowców
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
obraz wszystkich chromosomów organizmu
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
organizm z pojedynczą liczbą chromosomów
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
organizm z podwójną liczbą chromosomów
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
metoda zapisu informacji genetycznej organizmu
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
trójkowy, jednoznaczny, zdegenerowany, niezachodzący, bezprzecinkowy, uniwersalny, kolinearny
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
trzy kolejne nukleotydy stanowią kodon, jeden kodon koduje jeden aminokwas
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
każdy kodon koduje jeden i tylko jeden aminokwas
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
aminokwasy mogą być kodowane przez więcej niż jeden kodon, ale jeden kodon koduje tylko jeden aminokwas
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
ostani nukleotyd jednego kodonu nie może być równocześnie pierwszym następnego
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
między kodonami nie ma żadnych przerw, wskaźników, itp., które pokazywałyby gdzie kończy się jeden kodon a zaczyna następny
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
w całym świecie ożywionym te same trójki kodują te same aminokwasy
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
kolejność ułożenia kodonów ściśle determinuje kolejność ułożenia aminokwasów w łańcuchu polipeptydowym
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
powstawanie białek na podstawie matrycyDNA
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
przepisywanie informacji genetycznej (potrzebnego pojedynczego odcinka DNA z danym genem)
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
"tłumaczenie" kodu genetycznego na język aminokwasów i białek
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
enzym przeprowadzający transkrypcję DNA
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
zespół współdziałających ze sobą genów, składający się z promotora, operatora, genu struktury, represora
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
gen ujawniajacy się tylko w homozygocie recesywnej
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
gen ujawniajacy się w heterozygocie, oznaczany wielką literą
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
para identycznych alleli dominujących lub recesywnych, jeden pochodzi od ojca a drugi od matki
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
para różnych alleli - dominujący i recesywny
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
prawo czystości genetycznej gamet: każda gameta w procesie powstawania (mejozy) otrzymuje tylko jeden allel z pary alleli danego genu
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
prawo niezależnego dziedziczenia się cech: zakłada że poszczególne geny dziedziczą się niezależnie od siebie, tworząc w gametach wszystkie kombinacje z jednakowym prawdopodobieństwem, zaś w potomstwie całą mozaikę cech
|
|
|
Teoria dziedziczności Morgana börja lära sig
|
|
Geny zlokalizowane są na chromosomach, każdy gen zajmuje na chromosomie ściśle określone miejsce czyli locus. Wszystkie geny jednego chromosomu ułożone są jeden za drugim liniowo i tworzą grupę sprzężoną. Zlokalizowanie wszystkich genów danego chromosomu pozwala na opracowanie tzw. mapy chromosomowej (genowej).
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
wymiany odcinków między chromosomami siostrzanymi (homologicznymi), tworzenie nowych kombinacji genów, tworzenie rekombinantów
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
proces polegający na tym, że jedna z chromatyd siostrzanych replikuje od pewnego momentu według wzorca chromatydy niesiostrzanej
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
zbiór osobników homozygotycznych względem danej cechy lub cech; dawniej: grupa osobników utrzymująca się w danym typie np. koloru kwiatów – wszystkie osobniki (jednego gatunku) rodzicielskie i potomne maja kwiaty czerwone i tylko czerwone
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
pokolenie potomków, zwyczajowo opisywane numerami
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
zestaw genów warunkujący dane cechy organizmu
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
zestaw ujawniających się cech organizmu uwarunkowanych genotypem
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
wsteczna, skrzyżowanie ze sobą osobnika badanego z homozygotą recesywną pod kątem badanej cechy, w celu ustalenia jego homo- lub hetrozygotyczności
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
Jeden allel danego genu jest dominujacy w stosunku do drugiego w danej parze. W zestawie heterozygotycznym ujawni się jego cecha.
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
kiedy żaden allel w swojej obecności nie jest w stanie w pełni ujawnić cechy przez siebie warunkowanej; efekt fenotypowy stanowi wartość pośrednią między fenotypami warunkowanymi między dwoma allelami
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
Kiedy dwa allele w pełni ujawniaja warunkowaną przez siebie cechę, fenotyp charakteryzuje się mozaikowatością danej cechy. Przykład: dziedziczenie grupy krwi AB u człowieka.
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
ich jednoczesne oddziaływanie jest niezbędne do wykształcenia się danej cechy; przykład: dziedziczenie koloru kwiatów u groszku pachnącego
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
polimeryczne - sumowanie się ich działania wpływa na natężenie danej cechy
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
cecha ujawnia się tylko wtedy, gdy gen epistatyczny występuje w układzie homozygotycznym recesywnym; przykład: dziedziczenie barwy łusek spichrzowych u cebuli
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
gen wpływający na kilka cech jednocześnie; przykład: dziedziczenie sierści u myszy
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
geny zlokalizowane na allosomach (na X); ujawnienie cechy jest ściśle zdeterminowane płcią
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
geny znajdujące się na tym samym chromosomie
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
samorzutne lub indukowane zmiany w materiale genetycznym, prowadzące do powstania całkiem nowej informacji genetycznej
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
milczące, nonsensowne, zmiany sensu
|
|
|
mutacje punktowe (genowe) börja lära sig
|
|
obejmujące swoim zasięgiem jeden gen: substytucja (tranzycja, transwersja), delecja, insercja
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
podstawienie jednej zasady azotowej inną
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
wypadnięcie jednego lub kilku par nukleotydów
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
wstawienie jednej lub kilku par nukleotydów
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
obejmujące swoim zasięgiem fragmenty chromosomów (wielu genów) lub całe chromosomy: deficjencja, duplikacja, inwersja, translokacja
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
utrata fragmentu chromosomu
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
podwojenie fragmentu chromosomu
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
odwrócenie odcinka chromosomu o 180 stopni
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
przeniesienie fragmentu chromosomu w jego inne miejsce lub na zupełnie inny chromosom
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
genomowe; zmiany obejmujące liczby chromosomów
|
|
|
rodzaje mutacji liczbowych börja lära sig
|
|
aneuploidia, euploidia, autoploidia, alloploidia
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
zmianie ulega liczba pojedynczych chromosomów: monosomia, trisomia
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
zmianie ulega liczba całych kompletów chromosomów
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
zmiana liczby n w obrębie jednego gatunku: triploidia, tetraploidia
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
zmiana liczby n będąca efektem krzyżowania się dwóch różnych gatunków(genomów)
|
|
|
przykłady chorób genetycznych börja lära sig
|
|
hemofilia, daltonizm, fenyloketonuria, alkaptonuria, albinizm, anemia sierpowata, mukowiscydoza, pląsawica Huntingtona, zespół cri-du-chat, zespół Downa, zespół Turnera, zespół Klinefeltera
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
nauka zajmująca się manipulacją genami
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
Spośród wszystkich osobników danej populacji, człowiek wybiera do krzyżówki osobniki o pożądanych cechach.
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
krzyżowanie ze sobą osobników blisko spokrewnionych
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
wybujałość mieszańców, wyższa od średniej żywotność lub plemność osobników charakteryzujących się wysokiem stopniem heterozygotyczności
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
endonukleazy, wykryte w komórkach bakterii, tnące DNA w ścisle określonych warunkach
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
jednoniciowe, komplementarne względem siebie odcinki DNA, powstałe po działaniu restryktaz
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
czynnik służący jako przenośnik stosowanego genu z komórki do komórki; może być nim plazmid, wirus lub sztuczny chromosom bakteryjny
|
|
|
|
börja lära sig
|
|
odcinki kwasu nukleinowego (np. izolowane mRNA) hybrydyzujące z wybraną sekwencją na zasadzie komplementarności lub będące efektem syntezy, opartej na znajomości składu aminokwasowego białka kodowanego przez poszukiwany gen
|
|
|
zastosowanie inżynieri genetycznej börja lära sig
|
|
modyfikowanie genetyczne organizmów, klonowanie genetyczne, terapie genowe, analiza porównawcza DNA
|
|
|
