FARMACJA - WYKŁAD 1

Farmacja

w ujęciu generalnym jest nauką o lekach syntetycznych, naturalnych, a także składnikach lekowych kosmetyków oraz żywności. Do dziedzin ściśle wchodzących w skład farmacji należą: technologia postaci leku, synteza i technologia substancji leczniczych,

Farmacja

chemia leków, farmakologia, analityka farmaceutyczna, farmakognozja, farmacja stosowana, receptura, botanika farmaceutyczna, mikrobiologia farmaceutyczna i in.

farmakologia

jest dziedziną farmacji, gdyż ta ostatnia stanowi dziedzinę wiedzy nadrzędną w stosunku do wszystkich zagadnień dotyczących leków. Należy jednak zauważyć, że farmakologia, mimo ścisłego związku z farmacją, wydaje się bardziej dyscypliną lekarską

Lek (środek leczniczy) –

pierwiastek, zwchemiczny, zwpochodzenia naturalnego lub otrzymany syntetycznie, przygotowany w odpowiedniej postaci i przeznaczony dostosowania w leczeniu i profilaktyce chorób oraz diagnostyce. prawo farmaceutyczne nie definiuje pojęcia „lek”

Produkt leczniczy -

- jest substancja lub mieszanina substancji, której przypisuje się właściwości zapobiegania lub leczenia chorób występujących u ludzi lub zwierząt, lub podawana człowiekowi lub zwierzęciu w celu postawienia diagnozy

Produkt leczniczy -

lub w celu przywrócenia, poprawienia czy modyfikacji fizjo f-cji orga ludzkiego lub zwierzęcego. Z def wynika, że określenie „produkt leczniczy” jest równe z pojęciem „lek” i obejmuje ono leki zarejestrowane do stos u człowieka, jak i u zwierząt.

Produkt leczniczy weterynaryjny

jest to produkt leczniczy zarejestrowany do stosowania tylko u zwierząt. W kontekście weterynaryjnym, kiedy zaistnieje potrzeba odróżnienia produktów leczniczych weterynaryjnych od leków zarejestrowanych do stosowania u człowieka

• Produkt leczniczy

„lek ludzki” = „preparat ludzki”

• Produkt leczniczy weterynaryjny

„lek weterynaryjny” = „preparat weterynaryjny”

Surowiec farmaceutyczny

to subs lub mieszanina subst wyk. do sporządz lub wytwarzania prod. leczniczych. Poj. obejmuje subst czynne (działanie terapeutyczne prod leczniczego), jak i subs pomocnicze do wyproduk (leki gotowe) lub sporzą(leki recepturowe) prod leczniczego

Trucizna

każda substancja (także lek), która wprowadzona do organizmu, w odpowiednio dużej dawce, powoduje zaburzenia czynności fizjologicznych (chorobę) a nawet śmierć.

Nazewnictwo leków.

Generalnie surowce farmaceutyczne mogą występować pod trzema typami nazw:

Pełną nazwą chemiczną

Pełną nazwą chemiczną

Międzynarodową nazwą potoczną (Denominatio Communis Internationalis = International Nonproprietary Names – INN

Nazwy są trudne do zapamiętania, dlatego Na opakowaniu leku gotowego, oprócz nazwy handlowej, zamieszcza sięmiędzynarodową nazwę potoczną leku, która jest zwykle znacznie prostsza od nazwy- uproszczoną nazwę chemiczną.

Przy zapisywaniu leków recepturowych używa się

prawie wyłącznie nazewnictwa łacińskiego substancji czynnych i innych surowców farmaceutycznych, potrzebnych do sporządzenia zapisywanego leku (czasami jednak w skład leku recepturowego

Nazwa handlowa

będącą nazwą nadaną i używaną wyłącznie przez określonego producenta. Nazwa jest zastrzeżona i nie może być użyta przez innych producentów wytwarza lek zawierający tę samą subs czynną

Nazwy środków farmaceutycznych

kwas 2- acetyloksybenzoesowy - Acidum acetylosalicylicum (spolszczenie: kwas acetylosalicylowy) - Aspirin, Polopiryna, Calcipiryna, Polopiryna C

Podział leków ze względu na pochodzenie:

Podział leków ze względu na pochodzenie:

▪ lek gotowy

produkt leczniczy wprowadzony do obrotu pod określoną nazwą i w określonym opakowaniu (ustawa z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne. (Dz.U. z 2001 r. Nr 126, poz. 1381);t.j. produkt leczniczy produk masowo przez przemysł farmaceutyczny.

▪ lek apteczny

produkt leczniczy sporządzony w aptece zgodnie z PRZEPISEM przygotowania zawartym w Farmakopei Polskiej (FP) lub farmakopeach uznawanych w państwach członkowskich UE przeznaczony do wydawania bezpośrednio w tej aptece

Przykłady leku aptecznego

Pasta Cynkowa, Pasta Lassara, Maść prosta i in.

Lek recepturowy

produkt leczniczy sporządzony w aptece na podstawie RECEPTY lekarskiej, a w przypadku produktu leczniczego weterynaryjnego na podstawie recepty wystawionej przez lekarza weterynarii.

Lek recepturowy

Generalnie, lek recepturowy to lek sporządzony w aptece na podstawie recepty lekarskiej. Leki recepturowe i apteczne nie podlegają procesowi rejestracji, ale muszą odpowiadać normom zawartym w farmakopei = jakość musi być zgodna z wymaganiami farmakopei

Podział leków ze względu na oryginalność:

Podział leków ze względu na oryginalność:

• lek oryginalny

produkt leczniczy nowatorskiego producenta, po raz pierwszy dopuszczony na świecie do dystrybucji (zwykle jako lek opatentowany), w oparciu o udokumentowana skuteczność terapeutyczną, bezpieczeństwo stosowania i jakość, zgodnie ze współczesnymi wymogami

• lek oryginalny –

Lek oryginalny jest chroniony patentem, ma więc pozycję monopolistyczną, stąd też jego cena jest zwykle wysoka (do momentu wygaśnięcia okresu ochrony patentowej sprzedaje go wyłącznie firma farmaceutyczna, która jest właścicielem patentu;

▪ lek odtwórczy (generyczny; leki odtwórcze - generyki) = lek równoważny.

Jest to odpowiednik leku oryginalnego (, tzn. zawiera tę samą subs czynną, przy identycznych lub podobnych substancjach pomocniczych. Nie ma zmienionej biodostępności. Tak samo się wchłania, dystrybuuje, podlega metabolizmowi itd.

lek odtwórczy

Leki generyczne są często tańsze, ponieważ ich producenci z reguły nie inwestują w badania nad nowymi lekami, a przede wszystkim nie muszą płacić opłat licencyjnych za produkcję leku. Produkcję po wygaśnięciu okresu ochrony patent trwa 20*

Farmakopea Polska

określa podstawowe wymagania jakościowe oraz metody badania produktów leczniczych i ich opakowań oraz surowców farmaceutycznych w Polsce. Jest opracowywana i wydawana przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Med i Produktów Biobójczych

Farmakopea Polska

Tekst farmakopei ulega okresowym rewizjom, związanym ze zmieniającym się asortymentem stosowanych produktów leczniczych oraz zmianami w zakresie wymagań jakościowych dla leków, a także z nowymi możliwościami technicznymi realizacji tych wymagań

Farmakopea Polska

W ostatnich 60 latach opublikowano 10 wydań FP (II-XI). Obecnie* obowiązuje FP XI, która stanowi pełny, całkowicie zgodny z orygin, polskojęzyczny tekst aktualnej wersji Farmakopei Europejskiej 9 (European Pharmacopoeia, Ph. Eur.) oraz wymaga. narodowe

Drogi wprowadzania leku do organizmu

Szybkość działania leku i jego skuteczność terapeutyczna zależą nie tylko od jego właściwości farmakodynamicznych, ale również od drogi wprowadzania leku o do organizmu. Ogólnie rzecz biorąc leki mogą wywierać:

• działanie miejscowe (= lokalne)

a więc działać tylko regionie gdzie lek został podany, czyli na bardzo ograniczonej przestrzeni (np. w miejscu ich naniesienia na skórę), nie wpływając istotnie na czynność organizmu.

• działanie ogólne

: leki, które z miejsca podania przenikają do krwioobiegu, a następnie do określonych układów, narządów, czy tkanek w takim stopniu, że osiągają tam stężenia terapeutyczne

• działanie ogólne

, a więc stężenia, które są wystarczające, aby lek mógł wpłynąć w OCZEKIWANY/POŻĄDANY sposób na czynność tych układów, narządów czy tkanek bądź zlikwidować toczące się w ich obrębie zakażenie

• działanie ogólne

(antybiotyki leki przeciwgrzybicze o działaniu ogólnym) ← efekt leku wywierany jest w zupełnie innym miejscu, niż miejsce jego podania. Zwykle następstwem działania leku na dany układ, czy narząd, są zmiany w funkcjonowaniu innych układów i narządów,

• działanie ogólne

Generalnie, cechą leków o działaniu ogólnym jest to, że efekty farmakologiczne wywierane przez nie są zlokalizowane w miejscu ODLEGŁYM od MIEJSCA APLIKACJI tych leków.

Drogi wprowadzania leków, mających wywierać działanie miejscowe (czyli lokalne):

Drogi wprowadzania leków, mających wywierać działanie miejscowe (czyli lokalne):

• na skórę

często stosuje się tą drogą: antybiotyki, leki przeciwgrzybicze, przeciwzapalne, osuszające, dezynfekujące, ściągające, miejscowo znieczulające i in.;

• na błony śluzowe

np. jamy ustnej, spojówkę; zasadniczo zaliczyć tu można również dopochwowe i doodbytnicze stosowanie leków); Trzeba pamiętać, że niekiedy skóra lub błona śluzowa są również drogami wprowadzenia leków mających wywierać działanie ogólne

• dopochwowo • doodbytniczo

• dopochwowo • doodbytniczo

• doustnie

w przypadku leków niewchłaniających się z przewodu pokarmowego (np. antybiotyki do wyjaławiania przewodu pokarmowego); większość leków podanych doustnie wchłania się z p pok, więc typowo jest to droga do podawania leków o działaniu ogólnym!

• wstrzyknięcia dostawowe • wstrzyknięcia nadoponowe • wstrzyknięcia doopłucnowe = do jamy opłucnowej • wstrzyknięcia doosierdziowe = do jamy osierdziowej • wstrzyknięcia podspojówkowe (np. antybiotyków [gentamycyna] lub steroidowych

W przypadku powyższych wstrzyknięć mówimy o działaniu miejscowym, gdyż z wyżej wymienionych miejsc iniekcji leki nie wchłaniają się do krwioobiegu w takim stopniu, aby móc wywrzeć działanie ogólne.

• wziewne stosowanie leków (inhalatory ciśnieniowe podające lek w postaci mgły aerozolu lub nebulizacja);

dot leków, które nie wchłaniają się istotnie z dróg oddechowych, a więc nie wywierają działania ogólnego; należą tu przede wszystkim leki stosowane w terapii astmy i alerg. zap. oskrzeli, jak np. steroidowe leki p. zapal lub leki rozszerzające oskrzela.

Drogi wprowadzania leków mających wywierać działanie ogólne

Dot to leków, które podane do tk podskó, tk domięśn, płuc, prostnicy, na bł śluz czy na/do innych tkanek, wchłaniają się z tych miejsc podania w tak dużym stopniu, że osiągają we krwi stężenia terapeutyczne, a więc wywierają odpowiednie działanie

I. Drogi enteralne

czyli podawanie leku za pośrednictwem układu pokarmowego: • doustna – per os (w przypadku leków wchłaniających się z przewodu pokarmowego) • doodbytnicza – per rectum (w przypadku leków wchłaniających się z jelita grubego)

II. Drogi parenteralne –

czyli pozajelitowe stosowanie leku: • wstrzyknięcia lub wlewy dożylne – iniectio/infusion intravenosa, i.v. • wstrzyknięcia lub wlewy dotętnicze - iniectio/infusion intraarterialis, i.a. • wstrzyknięcia domięśniowe - iniectio intramuscularis, i.m.

II. Drogi parenteralne –

• wstrzyknięcia podskórne - iniectio subcutanea, s.c. • wstrzyknięcia dosercowe – iniectio intracardiale

II. Drogi parenteralne –

• przezskórne podanie leku – transdermalis, t.s. (w przypadku leków wchłaniających się ze skóry w takim stopniu, że uzyskują stężenia terapeutyczne w miejscu docelowym)

II. Drogi parenteralne –

• wziewne podanie leku – per inhalationem, p. inh. (w przypadku leków wchłaniających się z płuc w takim stopniu, że uzyskują stężenia terapeutyczne w miejscu docelowym) • implantacyjna droga podania

RESZTA NOTAKI Z WYKŁADÓW I TABELE

RESZTA NOTAKI Z WYKŁADÓW I TABELE